ظهر سه‌شنبه ۲۴ تیرماه ۹۹ و پس از اظهارنظر سخنگوی قوه‌قضاییه در مورد حکم اعدام سه معترض آبان، هشتگ #اعدام_نکنید در توییتر به راه افتاد که چند ساعت بعد ترند اول جهان شد.
بنا بر بررسی‌های بی‌بی‌سی، هشتگ #اعدام_نکنید در عصر سه‌شنبه به وقت تهران وارد ترندهای جهانی توییتر شد. این هشتگ با رشد چند برابری و حدود ۲ میلیون بار استفاده، ترند یک توییتر در جهان شد.
با وجود اختلال شبانه در اتصال و کندی سرعت اینترنت در ایران که موسسات آمایش اینترنت در جهان و ایران آن را در ساعت ۲۱:۳۰ به وقت تهران گزارش کردند، ترند جهانی این هشتگ ادامه یافت و در نیمه‌شب به وقت تهران به حدود چهار میلیون رسید.
این نخستین بار نیست که یک هشتگ فارسی ترند جهانی توییتر می‌شود. پیشتر و در جریان اعتراضهای سال ۸۸ و همچنین اعتراض‌ها به حصر رهبران اعتراضات موسوم به جنبش سبز نیز هشتگ‌های فارسی به فهرست ترندهای جهانی راه یافته بودند اما چیزی که ترند شدن هشتگ #اعدام_نکنید را با کارزارهای دیگر متمایز می‌کند، وسعت طیف کاربران، تعداد کاربران یکتا، فقدان برنامه و تبلیغ مشهود است. برای همین است که بسیاری از فعالان شبکه‌های اجتماعی آن را یک کارزار خودجوش می‌دانند.
‹تاثیر احتمالی هشتگ زدن›
توییتر در ایران فیلتر است و اینستاگرام پرمخاطب‌ترین شبکه اجتماعی در میان عامه مردم ایران است که بسیاری از هنرمندان و ورزشکاران با دنبال‌کنندگان میلیونی در آن حضور دارند. مقامات ایران در مواردی به موضوعاتی که در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده، واکنش نشان داده‌اند.
بسیاری از کاربرانی که هشتگ اعدام_نکنید را ترند کردند از این ترند به مثابه یک تظاهرات نفی خشونت یاد کرده‌اند که در آن کاربران اعتراض خود را آنلاین ابراز می‌کنند.
گروهی از ناظران بر این باورند که کارزرارهای آنلاین به رغم تاثیر در اطلاع‌رسانی و احتمال همراه کردن گروه‌های دیگر در جامعه، ممکن است این آسیب جانبی را داشته باشد که افراد شرکت‌کننده در یک کارزار، آن را عین مسئولیت اجتماعی خود بدانند و به صرف توییت، لایک یا هشتگ زدن گمان کنند که «سهم خود را انجام داده‌اند.»
امروز چهارشنبه ۲۵ تیرماه، پس از انتشار و تکذیب خبر توقف اعدام سه معترض آبان در خبرگزاری‌های فارس و میزان، بابک پاک‌نیا، وکیل تعیینی امیرحسین مرادی اعلام کرد که پس از ماهها ممانعت، دادسرای اوین اجازه بررسی پرونده‌های این سه متهم را به او و دو وکیل تعیینی دیگر صادر کرده و آنها توانسته‌اند پرونده را در اختیار گرفته و با ایراداتی که در روند دادرسی وارد دانسته‌اند، در نخستین قدم، اعمال ماده ۴۷۷ را برای توقف حکم و اعاده دادرسی درخواست کرده‌اند.
بابک پاک‌نیا در ویدیویی که در اینستاگرام منتشر کرد، گفت: «نبود وکلای تعیینی در روند تحقیقات مقدماتی کافی است که حکم اعدام صادر شده برای موکلم نقض شود.»
او با اشاره به وجود «ایرادات فاحش» در پرونده، اطمینان داد که وکلای تعیینی سه معترض آبان می‌توانند اجرای حکم اعدام را متوقف و سپس نقض کنند چون «مجازات باید متناسب با جرم باشد».
‹اتحاد استثنایی›
به جز فعالان سیاسی و مخالفان حکومت جمهوری اسلامی، بسیاری از شهروندان غیرسیاسی و چهره‌‌های شناخته شده هنری و ورزشی در توییتر و اینستاگرام با استفاده از این هشتگ اعتراض و مخالفت خود را با اعدام‌ها در ایران ابراز کردند. از مخالفان شناسنامه‌دار یا براندازان با هویت مخفی گرفته تا سلبریتی‌های داخل ایران با دنبال‌کنندگان میلیونی که در حساب‌های تایید شده از این هشتگ استفاده کردند تا اینفلوئنسرهایی با مخاطبان چندصدهزارتایی و کاربران عادی که شاید برای نخستین‌بار نسبت به مواردی از این دست واکنش نشان می‌دادند.
نکته‌ای که بسیاری از ناظران و فعالان عرصه شبکه‌های اجتماعی از آن به عنوان «اتحاد استثنایی» یاد کرده‌اند، چیزی که می‌تواند وجه تمایز این ترند با کارزارهای پرحاشیه و گاهی دوقطبی شده دیگر در توییتر فارسی باشد.
حکومت ایران چند ماهی است دور تازه‌ای از فشارها را بر کاربران اینستاگرام آغاز کرده است. از ملزم کردن کاربران به رعایت حجاب در شبکه‌های اجتماعی تا احضار و بازجویی از هنرمندان و اینفلوئنسرها برای محتوای انتقادی پست‌های آنها. در ترند #اعدام_نکنید گروهی از هنرمندان از جمله بازیگران سینما و تلویزیون که پیشتر از احضار و تهدید به دلیل اظهارنظر در شبکه‌های اجتماعی خبر داده بودند نیز شرکت کردند.
‹نبرد تصویرها›
در بررسی هشتگ #اعدام_نکنید به نظر می‌رسد گروه بزرگی از کاربران روایت رسمی قوه‌قضاییه در مورد سه معترض آبان را نپذیرفته‌اند. غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی این قوه در توضیح حکم‌های صادر شده برای امیرحسین مرادی، سعید تمجیدی و محمد رجبی گفت که «آنها در پی تلاش برای سرقت مسلحانه دستگیر شدند و از موبایل آنها مدارکی مبنی بر شرکت آنها در آتش زدن اماکن و بانک‌ها پیدا شد.»
در جریانی که منجر به ترند شدن هشتگ اعدام_نکنید شد، کاربران در مقابل تصویر ارائه شده از سوی نهادهای رسمی، تصویر دیگری را برافراشتند. مخالفان اعدام معترضان آبان، آنها را سه جوان دهه هفتادی می‌دانند که حالا دارند تقاص برخورد حکومت ایران با اعتراضهای گروهی از مردم را در آبان ۹۸ می‌دهند که برای اعتراض به گرانی بنزین، وضعیت اقتصادی وخیم خانواده‌‌های کم‌درآمد و چشم‌انداز تیره و تار از احتمال گشایش در وضعیت مملکت به خیابان‌ها آمده بودند. این تصویرسازی موجب شد حتی گروهی از کسانی که از اعتراضهای آبان حمایت نکردند یا به سکوت گذراندند، دیشب به میدان بیایند و در مخالفت با برخورد حکومت ایران با معترضان توییت کنند.
تکرار هشتگ در مقابل تکرار اعدام
با اوج‌گیری دوباره بحران کرونا در ایران، سقوط بیش از پیش ارزش ریال، تورم و گرانی لجام‌گسیخته قیمت کالاهای اساسی و اجاره خانه، بدنه جامعه ایران در این ماهها فشار زیادی را متحمل شده است.
در این میان هجوم اخبار صدور احکام اعدام و اجرای آن گروهی را به این جمع‌بندی رسانده که «حکومت به جای حل مشکلات اساسی در تلاش است صداهای مخالف را در نطفه خفه کند تا جلوی وسیع‌تر شدن آن را بگیرد.»
قوه قضاییه ایران به تازگی از صدور حکم اعدام برای روح‌الله زم، موسس کانال آمدنیوز خبر داد و اعتراف‌های او از تلویزیون دولتی ایران پخش شد. در ۱۸ تیر خبر اعدام شدن مرتضی جلالی، مرد ۵۱ ساله در زندان مشهد به دلیل تکرار نوشیدن مشروب الکلی بسیاری را شوکه کرد و واکنش نهادهای حقوق‌بشری را برانگیخت.
در همان روز که سخنگوی قوه قضاییه در مورد پرونده سه معترض آبان سخن گفت، در ارومیه دو زندانی کرد به اتهام همکای با گروه‌های مخالف حکومت اعدام شدند.
سازمان عفو بین الملل می گوید ایران سال گذشته ۲۵۱ نفر را اعدام کرده و از نظر تعداد اعدام‌ها بعد از چین در جهان در مقام دوم است.
مهدی افشارزاده 